WORKSHOP 54 01-15/08/2025 ÖZLEM YALIM

KÖYÜN ZEKASI

Yapay zeka çağında analog dünyayı irdeleyen kurmaca atölyesi

Yahşibey, 1-15 Ağustos 2025

Atölye yürütücüsü : Özlem Yalım

Çıkış fikirleri:

Tasarım pratiği söz ile başlıyor. Söz burada iki anlamlıdır:

birincisi: düşün söylemi, dert; ikincisi ise problemi tanımlayan cümle.

Tasarım ve mimarlık ifade edilirken sıklıkla bu pratiklerin “iletişim kurma” yeteneklerinden söz

edilir. İletişim, nesnel üretimden, mimarlığa, ürün tasarımından ulaşıma, yaşamın temelinde

var olan bir olgu. İletişimin en yaygın aracı sözle ve yazı ile ifadedir. Tasarımcılar, sanatçılar

ve mimarlar çizgi ve tasarımı iletişim aracı olarak kullanıyor; bizleri kitlelerden ayıran en

belirgin özelliklerimizden biri bu.

İçinde bulunduğumuz yapay zeka çağında ortaya çıkan en büyük gereksinim yine s.zlü/

yazılı ifade becerisi. “prompt” denilen komutlar ne denli ustalıkla verilirse makine hem onunla

doğru orantılı biçimde iyi veya zayıf yanıt veriyor; hem de bizim bu becerimiz kapsamında

öğrenebiliyor.

Diğer uçta, makinenin zekası, dijital dünyada kayıtlı olanla sınırlı. Köy gibi internete

bağlantısız, kayıtsız, analog bir atmosferin “bilgisi” makinede ne kadar mevcut? Mevcut

olmalı mı? Makine köyden ne öğrenebilir? Köy makineden neyi fazla bilir, hangi bilgiyi

sakınabilir? (sakınmalı mıdır?) Köydeki bilgi nasıl da önemli !

Yapay zeka ile k.yün sahip olduğu bakir zeka arasındaki uçurumda hangi fırsatlar gizli?

Bunun için k.yün zekasını irdelemek gerekli.

Spekülatif tasarım, bugünkü bilgimiz ve araçlarımız ile geleceğe dair .yküler, ürünler,

mekanlar üretme alanı. Yapılan tüm çalışmalar araştırma boyutunda kalmamalı,

Bir .yküye d.nüşmeli. Kahramanı k.yün kendi olan, ai çağına kapı açan kurmaca .yküler

beklentisindeyim.

Amaç

Yapay zekanın farklı katmanlardaki yaşamlara etkisini irdeleyecek bu kurmaca tasarımı

atölyesinde ( speculative design) tasarımın tüm pratiklerine açık katılımcılarla, mesleki eğitimi

ve deneyimi, yazılı ve s.zlü ifade biçimleri ile buluşturmayı, yazılı ve s.zlü ifadenin derinlerine

yönelmeyi hedefliyoruz. Bunu yaparken, ham madde olarak k.yü ele alacağız; k.yün

bilgisini ve zekasını sağaltacağız. K.yün yerleşimi, yapıları, doğal çevresi, insanları,

hayvanları, bitkileri, eşyaları gibi fiziki katmanlarının yanında, hikayeleri, gelenekleri,

alışkanlıkları, yaşamı, insanlarının bugüne ve/veya geleceğe dair düşünceleri gibi duygusal,

sosyal, kültürel, politik katmanlarını da irdeleyeceğiz. Gözlemlerin tümünü yazılı olarak kayıt

altına alacak, bu kayıtları yapay zekanın mevcut durumu ile çok y.nlü biçimde

çarpıştıracağız. Yazılı/s.zlü ifade becerileri üzerine deneyler gerçekleştireceğiz. Ortaya çıkan

araştırmalardan, k.yün zekasını ana kahraman edinen, yapay zekanın geleceğine kapı açan

kurmaca tasarımlar/.yküler oluşturacağız.

Çıktı:

Bireysel çalışmaların tümü bir arada kolektif bir ‘k.yün zekası’ havuzu oluşturacak. Bu

havuzda önceki Yahşibey atölyelerinin de bilgisi taranmış; ilgililer dahil edilmiş olacak.

Bu bilgi biriniktisinin yapay zekadaki karşılığı irdelenmiş; atölye tarihinde yorumlanarak tarihe

not düşülmüş olacak.

Yapay zeka çağının da öncelikli gereksinimi olan biçimde bu çalışma, kişilerin yazılı ve s.zlü

ifade yeteneklerini geliştirirken, Sosyal Mimarlık, Şeylerin Politikası, ve Kurgusal Eleştiri gibi

tasarım alanındaki önemli kavramsal alanlarda derinleşmek, düşünmek ve üretmek için bir

fırsat olacak.

Hedefler ve Çalışmalar üzerine notlar

1. Farkındalık: Nerdeyiz, nerdeydik ve nereye gidiyoruz? K.yün katmanlar haritasını

çıkarmak (fiziki katmanlar/ sosyal katmanlar / tarihi katmanlar/ duygusal katmanlar /politik

katmanlar) (ar-ge)

2. Aidiyet ve araçları üzerine çalışma, aktarıcılar üzerine düşünmek: beden, birey, kültürel

birikimler, kolektif bilinç (teori)

3. Şeylerin hikayesini anlamak, anlatmak, Şeylerin Politikası: nesneler üzerinden politik ve

tarihi okuma yapılması, olaylarla, dönemlerle, çevreyle, gündelik yaşamla olan ilişkilerin

üzerine çalışma, form nasıl bir düşünce biçimi haline gelir (ar-ge / teori / performans)

4. Sessizin s.zü üzerine derinleşmek: g.rünmeyen g.rülebilir mi? anlatılmayan duyulabilir

mi? bilinmeyen ortaya çıkarılabilir mi? (teori- performans)

5. İfade araçları üzerine egzersizler, ilişkiler: yazı, anlatı, eskiz. Bu çalışmada metnin ve

ifadenin gücü, kritiğin sınırları, metnin ve s.zün gerektirdiği cesaret üzerine alan açmak

(teori, pratik, performans)

6. Design Thinking, ilk ü. adım: empati, tanımlama, fikir (teori, pratik)

7. Fictocriticsm nedir? Spekülatif tasarım pratiği bağlamında dün, şimdi, yarın üzerine

yapılan tüm çalışmalar ile köyden kurgu .yküsü inşa etmek

Program taslağı

⁃ Belirtilen konular için başlama noktasında teorik anlatımlar yapmak;

⁃ Araştırılan ve gözlemlenenler üzere ilgili pratik çalışmalara gerçekleştirmek

⁃ Her günü kısa üretimlerle ve bu üretimlerin sunumları / performansları ile bitirmek

⁃ Metin okumaları, film gösterimleri ve bunlar üzerine tartışma seansları yürütülmesi

⁃ Konuk konuşmacılar ve sunumlar

⁃ Son iki gün kolektif çalışmanın son ürüne ( baslı veya dijital bir yayın / drama ve

performanslardan oluşan bir film vb )