WORKSHOP 54 01-15/08/2025 ÖZLEM YALIM
KÖYÜN ZEKASI
Yapay zeka çağında analog dünyayı irdeleyen kurmaca atölyesi
Yahşibey, 1-15 Ağustos 2025
Atölye yürütücüsü : Özlem Yalım
Çıkış fikirleri:
Tasarım pratiği söz ile başlıyor. Söz burada iki anlamlıdır:
birincisi: düşün söylemi, dert; ikincisi ise problemi tanımlayan cümle.
Tasarım ve mimarlık ifade edilirken sıklıkla bu pratiklerin “iletişim kurma” yeteneklerinden söz
edilir. İletişim, nesnel üretimden, mimarlığa, ürün tasarımından ulaşıma, yaşamın temelinde
var olan bir olgu. İletişimin en yaygın aracı sözle ve yazı ile ifadedir. Tasarımcılar, sanatçılar
ve mimarlar çizgi ve tasarımı iletişim aracı olarak kullanıyor; bizleri kitlelerden ayıran en
belirgin özelliklerimizden biri bu.
İçinde bulunduğumuz yapay zeka çağında ortaya çıkan en büyük gereksinim yine s.zlü/
yazılı ifade becerisi. “prompt” denilen komutlar ne denli ustalıkla verilirse makine hem onunla
doğru orantılı biçimde iyi veya zayıf yanıt veriyor; hem de bizim bu becerimiz kapsamında
öğrenebiliyor.
Diğer uçta, makinenin zekası, dijital dünyada kayıtlı olanla sınırlı. Köy gibi internete
bağlantısız, kayıtsız, analog bir atmosferin “bilgisi” makinede ne kadar mevcut? Mevcut
olmalı mı? Makine köyden ne öğrenebilir? Köy makineden neyi fazla bilir, hangi bilgiyi
sakınabilir? (sakınmalı mıdır?) Köydeki bilgi nasıl da önemli !
Yapay zeka ile k.yün sahip olduğu bakir zeka arasındaki uçurumda hangi fırsatlar gizli?
Bunun için k.yün zekasını irdelemek gerekli.
Spekülatif tasarım, bugünkü bilgimiz ve araçlarımız ile geleceğe dair .yküler, ürünler,
mekanlar üretme alanı. Yapılan tüm çalışmalar araştırma boyutunda kalmamalı,
Bir .yküye d.nüşmeli. Kahramanı k.yün kendi olan, ai çağına kapı açan kurmaca .yküler
beklentisindeyim.
Amaç
Yapay zekanın farklı katmanlardaki yaşamlara etkisini irdeleyecek bu kurmaca tasarımı
atölyesinde ( speculative design) tasarımın tüm pratiklerine açık katılımcılarla, mesleki eğitimi
ve deneyimi, yazılı ve s.zlü ifade biçimleri ile buluşturmayı, yazılı ve s.zlü ifadenin derinlerine
yönelmeyi hedefliyoruz. Bunu yaparken, ham madde olarak k.yü ele alacağız; k.yün
bilgisini ve zekasını sağaltacağız. K.yün yerleşimi, yapıları, doğal çevresi, insanları,
hayvanları, bitkileri, eşyaları gibi fiziki katmanlarının yanında, hikayeleri, gelenekleri,
alışkanlıkları, yaşamı, insanlarının bugüne ve/veya geleceğe dair düşünceleri gibi duygusal,
sosyal, kültürel, politik katmanlarını da irdeleyeceğiz. Gözlemlerin tümünü yazılı olarak kayıt
altına alacak, bu kayıtları yapay zekanın mevcut durumu ile çok y.nlü biçimde
çarpıştıracağız. Yazılı/s.zlü ifade becerileri üzerine deneyler gerçekleştireceğiz. Ortaya çıkan
araştırmalardan, k.yün zekasını ana kahraman edinen, yapay zekanın geleceğine kapı açan
kurmaca tasarımlar/.yküler oluşturacağız.
Çıktı:
Bireysel çalışmaların tümü bir arada kolektif bir ‘k.yün zekası’ havuzu oluşturacak. Bu
havuzda önceki Yahşibey atölyelerinin de bilgisi taranmış; ilgililer dahil edilmiş olacak.
Bu bilgi biriniktisinin yapay zekadaki karşılığı irdelenmiş; atölye tarihinde yorumlanarak tarihe
not düşülmüş olacak.
Yapay zeka çağının da öncelikli gereksinimi olan biçimde bu çalışma, kişilerin yazılı ve s.zlü
ifade yeteneklerini geliştirirken, Sosyal Mimarlık, Şeylerin Politikası, ve Kurgusal Eleştiri gibi
tasarım alanındaki önemli kavramsal alanlarda derinleşmek, düşünmek ve üretmek için bir
fırsat olacak.
Hedefler ve Çalışmalar üzerine notlar
1. Farkındalık: Nerdeyiz, nerdeydik ve nereye gidiyoruz? K.yün katmanlar haritasını
çıkarmak (fiziki katmanlar/ sosyal katmanlar / tarihi katmanlar/ duygusal katmanlar /politik
katmanlar) (ar-ge)
2. Aidiyet ve araçları üzerine çalışma, aktarıcılar üzerine düşünmek: beden, birey, kültürel
birikimler, kolektif bilinç (teori)
3. Şeylerin hikayesini anlamak, anlatmak, Şeylerin Politikası: nesneler üzerinden politik ve
tarihi okuma yapılması, olaylarla, dönemlerle, çevreyle, gündelik yaşamla olan ilişkilerin
üzerine çalışma, form nasıl bir düşünce biçimi haline gelir (ar-ge / teori / performans)
4. Sessizin s.zü üzerine derinleşmek: g.rünmeyen g.rülebilir mi? anlatılmayan duyulabilir
mi? bilinmeyen ortaya çıkarılabilir mi? (teori- performans)
5. İfade araçları üzerine egzersizler, ilişkiler: yazı, anlatı, eskiz. Bu çalışmada metnin ve
ifadenin gücü, kritiğin sınırları, metnin ve s.zün gerektirdiği cesaret üzerine alan açmak
(teori, pratik, performans)
6. Design Thinking, ilk ü. adım: empati, tanımlama, fikir (teori, pratik)
7. Fictocriticsm nedir? Spekülatif tasarım pratiği bağlamında dün, şimdi, yarın üzerine
yapılan tüm çalışmalar ile köyden kurgu .yküsü inşa etmek
Program taslağı
⁃ Belirtilen konular için başlama noktasında teorik anlatımlar yapmak;
⁃ Araştırılan ve gözlemlenenler üzere ilgili pratik çalışmalara gerçekleştirmek
⁃ Her günü kısa üretimlerle ve bu üretimlerin sunumları / performansları ile bitirmek
⁃ Metin okumaları, film gösterimleri ve bunlar üzerine tartışma seansları yürütülmesi
⁃ Konuk konuşmacılar ve sunumlar
⁃ Son iki gün kolektif çalışmanın son ürüne ( baslı veya dijital bir yayın / drama ve
performanslardan oluşan bir film vb )